Jak uregulować kwestie alimentacyjne po rozwodzie?

Rozwodzący się małżonkowie muszą ustalić zasady płacenia alimentów na wspólne dzieci, o ile je posiadają. Gdy nie dojdą w tej sprawie do porozumienia, o wysokości alimentów zadecyduje sąd.

W niektórych sytuacjach można domagać się nie tylko alimentów na dzieci, lecz także dla siebie. Wyjaśniamy, kiedy rozwiedziony małżonek/ka może oczekiwać od byłego partnera/ki, że ten/ta będzie łożył/a na jego/jej utrzymanie.

Zakończenie małżeństwa łączy się z koniecznością ustalenia zasad dalszych kontaktów z małoletnimi wspólnymi dziećmi oraz kwestiami majątkowymi. Podziałem majątku oraz nałożeniem na jedną ze stron obowiązku zapłaty alimentów, jeśli zachodzi taka konieczność.

O ile wiedza o tym, że sąd zasądza alimenty na wspólne małoletnie dzieci, jest powszechna (co nie przekłada się, niestety, na powszechność płacenia alimentów – z danych KRD wynika, że liczba dłużników alimentacyjnych nie spada poniżej 300 tys.), to nie każdy wie, że małżonek może też zostać zobowiązany do płacenia alimentów na byłego partnera.

Ustalenie kwestii finansowych przysparza rozchodzącym się małżonkom trudności. Warto skonsultować się z radcą prawnym, który pomoże uregulować te kwestie i będzie reprezentował klienta przed sądem. Radca prawny pomoże swojemu klientowi uniknąć też błędów, które mogą się dla niego okazać bardzo kosztowne.

Alimenty od byłego małżonka

Zakres alimentów od byłego małżonka i zasady ich zasądzenia są zależne od tego, czy orzekając rozwód sąd uznał winę jednego z byłych partnerów czy też doszło do rozwodu bez wskazania winy. Omówimy obie te sytuacje.

Rozwód bez orzekania o winie – kiedy można się starać o alimenty od byłego małżonka?

Art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewiduje, że alimentów od byłej żony lub byłego męża można domagać się zarówno na etapie postępowania rozwodowego, jak i po orzeczeniu rozwodu, w odrębnym postępowaniu.

Jeżeli rozwód zostanie orzeczony bez winy małżonków, wówczas o alimenty ubiegać może się zarówno mąż, jak i żona. Alimentów może żądać rozwiedziony małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a zobowiązanym do alimentacji może być małżonek niewinny, współwinny lub wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego.

Warunkiem przyznania alimentów jest to, by wnioskujący o nie znajdował się w niedostatku. Jak to rozumieć?

Każdy z rozwodzących się małżonków powinien samodzielnie zaspokajać swoje potrzeby życiowe. Jeśli jedna ze stron znajduje się w niedostatku, były małżonek ma obowiązek wesprzeć go przez pewien czas po zakończeniu małżeństwa.

Niedostatek definiowany jest jako sytuacja, w której dana osoba nie jest w stanie własnymi staraniami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb oraz jednocześnie nie posiada żadnego dochodu ani majątku.

Rozwód z orzeczeniem o winie a alimenty

Jeśli sąd uznał jednego z małżonków za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa i orzekł rozwód z jego winy, to drugi partner może żądać alimentów, nawet jeśli nie pozostaje on w niedostatku. Wystarczy tylko, że udowodni on, że rozwód spowodował znaczne pogorszenie jego sytuacji materialnej.

Co ważne, małżonek, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, nie ma prawa ubiegać się o świadczenie od małżonka niewinnego. Jeśli więc mąż został uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa, to choćby zarabiał znacznie gorzej od swojej żony i po rozstaniu z nią obniżył się jego standard życia, to nie będzie mógł domagać się od niej alimentów. To sankcja za to, że dał powody do zakończenia związku.

Co w sytuacji, gdy sąd uznał oboje małżonków za winnych rozpadu związku? W takiej sytuacji każde z nich, które udowodni, że znajduje się w niedostatku, może ubiegać się o alimenty.

Jak długo trzeba płacić alimenty na byłego małżonka?

Czas trwania obowiązku alimentacyjnego zależy od tego, czy zostały zasądzone od małżonka, który nie został uznany wyłącznie winnym rozkładu pożycia małżeńskiego czy tego, któremu przypisano odpowiedzialność za zakończenie związku.

W tym pierwszym przypadku obowiązek świadczenia kończy się po 5 latach od uprawomocnienia wyroku rozwodowego. Możliwe jest przedłużenie tego okresu, ale tylko pod warunkiem wystąpienia szczególnych okoliczności, takich jak np. poważna choroba, która uniemożliwia pracę.

W przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie, świadczenie wygasa dopiero po śmierci osoby, na której rzecz płacone są alimenty.

Trzeba przy tym pamiętać, że jeżeli osoba uprawniona do alimentów wstąpi w nowy związek małżeński, to obowiązek alimentacyjny, który do tej pory spoczywał na jej byłym partnerze, natychmiast wygasa. Takiego skutku nie ma w przypadku pozostawania w związku nieformalnym, takim jak konkubinat.

Alimenty na wspólne dzieci

Konieczność dostarczania środków utrzymania od rodzica na dziecko istnieje już od chwili urodzenia się dziecka i rozwód niczego w tej materii nie zmienia.

Rodzice są zobowiązani do alimentów przede wszystkim na dziecko, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dziecko to posiada jakieś dochody lub majątek i to wystarcza na pokrycie kosztów jego utrzymania.

Jeśli rodzice dziecka chcą zakończyć małżeństwo, sąd określa tzw. zakres świadczeń alimentacyjnych. Wysokość alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

W jaki sposób sąd ustala wysokość alimentów na dziecko?

Usprawiedliwione potrzeby dziecka to takie, których zaspokojenie zapewni mu – odpowiednio do jego wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej, niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy oddzielnie.

Z kolei możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica to nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane ze swojego majątku, lecz także zarobki i dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych.

Ma to mobilizować rodziców do podejmowania się pracy, która znajduje się w zasięgu ich możliwości, a nie wybierania gorzej płatnych stanowisk (lub uchylania się w ogóle od pracy czy podejmowania pracy na czarno), by wykazać, że nie są w stanie płacić alimentów w wysokości oczekiwanej przez drugiego rodzica.

Jak długo trwa obowiązek alimentacyjny względem dzieci?

Osiągnięcie pełnoletności przez dziecko samo przez się nie kończy jeszcze obowiązku alimentacyjnego wobec niego. Dziecko nie traci uprawnień do alimentów, jeżeli np. chce kontynuować naukę i zamiar ten znajduje uzasadnienie w dotychczas osiąganych wynikach.

Jeżeli jednak dziecko pełnoletnie zaniedbuje studia, nie zdaje egzaminów, powtarza lata studiów, to rodzic może wnioskować o uchylenia obowiązku dalszego płacenia alimentów na jego rzecz. Można śmiało założyć, że kontynuowania nauki ma tylko na celu otrzymywanie pieniędzy.

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.